Odzyskanie części prowizji w związku z wcześniejszą spłatą kredytu konsumenckiego​

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 11 września 2019 roku w sprawie C 383/18 przecina spór w orzecznictwie i daje konsumentom argumenty ułatwiające odzyskanie części prowizji w związku z wcześniejszą spłatą kredytu konsumenckiego.

Obecnie nie powinno być już wątpliwości, że wcześniejsza spłata kredytu uprawnia do odzyskania części prowizji.

 

Obniżenie całkowitego kosztu kredytu = odzyskanie części prowizji

Skąd w ogóle powyższa wątpliwość, skoro przecież przepisy w tej materii wydawały się być jasne?

Zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim: „w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”.

Przepis ten implementuje do polskiego systemu prawnego Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG. W myśl art. 16 ust. 1 tej dyrektywy: „Konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt. W takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy”.

Na gruncie zacytowanych przepisów istniał spór co do tego, czy obniżka całkowitego kosztu kredytu w przypadku przedterminowej spłaty jego kredytu dotyczy również kosztów, które nie są uzależnione od okresu obowiązywania umowy. Wynikało to z niefortunnego sformułowania dotyczącego kosztów przypadających na pozostały okres obowiązywania umowy, ponieważ prowizja zazwyczaj płacona jest na samym początku – przy udzieleniu kredytu.

W takim stanie polskie sądy orzekały dwojako. Z jednej strony zasądzały roszczenia o zwrot części prowizji, z drugiej je oddalały, w obu przypadkach stanowczo argumentując swoje stanowisko. Ta niepewność, rozbieżność w orzecznictwie spowodowała, że o sprawie musiały wypowiedzieć się najwyższe instancje. Nie powinno być bowiem tak, żeby w tożsamych sprawach zapadały różne rozstrzygnięcia.

 

Czym jest całkowity koszt kredytu?

Zarówno polskie jak i europejskie przepisy mówią o możliwości obniżenia całkowitego kosztu kredytu. Należy sobie zatem wyjaśnić to enigmatycznie brzmiące pojęcie.

W rozumieniu dyrektywy całkowity koszt kredytu to wszystkie koszty, łącznie z odsetkami, prowizjami, podatkami oraz wszelkimi innymi opłatami, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, które to koszty znane są kredytodawcy, z wyjątkiem kosztów notarialnych.

Jak widać, formalnie zatem definicja całkowitego kosztu kredytu obejmuje swoim zakresem także prowizję. Niemniej jednak, Trybunał w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia, wskazał że definicja ta nie zawiera żadnego ograniczenia dotyczącego okresu obowiązywania danej umowy o kredyt. Zdaniem Trybunału to właśnie ta nieścisłość doprowadziła w pierwszej kolejności do wątpliwości interpretacyjnych, a w dalszej – do rozbieżności w orzecznictwie.

 

Odzyskanie części prowizji oraz pozostałych kosztów kredytu

Po przeprowadzeniu obszernej analizy, biorąc pod uwagę także brzmienie poprzedniej dyrektywy, Trybunał orzekł, że:

„Artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta”.

W ocenie Trybunału nieuczciwym i niezgodnym z duchem dyrektywy byłoby, gdyby odebrać konsumentowi prawo do odzyskania proporcjonalnej części prowizji, skoro kredytodawca wcześniej odzyskuje pożyczoną sumę, którą może wówczas ponownie swobodnie dysponować.

Treść całego orzeczenia Trybunału można znaleźć tutaj: http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text&docid=217625&pageIndex=0&doclang=PL&mode=req&dir&occ=first&part=1&cid=13121779

Skoro zaś wszystkich, to obecnie nie budzi już wątpliwości, że konsumentowi przysługuje prawo do ubiegania się o zwrot nie tylko kosztów rozłożonych w czasie, zmiennych (takich jak odsetki), ale również uprawnienie do obniżenia kosztów jednorazowych kredytu (takich jak prowizja, czy ubezpieczenie).

Co przy tym ważne stanowisko Trybunału zostało jednoznacznie potwierdzone w niedawnej uchwale Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2019 roku (sygn. akt: III CZP 45/19), w której wyraźnie stwierdzono, iż: „uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu”.

W tej sprawie głos zabrał również Rzecznik Praw Obywatelskich: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/styk-prawa-unii-europejskiej-i-prawa-krajowego-sprawa-C-383/18-Lexitor

Odzyskanie części prowizji oraz pozostałych kosztów kredytu konsumenckiego nie powinno obecnie budzić wątpliwości.

 

Pomoc w sporze z bankiem

Nasi prawnicy pomagają w sporach z bankami. W razie jakichkolwiek pytań zapraszamy do skorzystania z formularza kontaktowego: