UWAGI WSTĘPNE

Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego i nie zachodzą żadne przeszkody, to sąd orzeka rozwód. Orzekając rozwód sąd okrzeka jednak również o tym, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia małżeńskiego, chyba że małżonkowie zgodnie zażądali zaniechania przez sąd orzekania o winie.

W niniejszym artykule skupimy się właśnie na kwetii winy rozkładu pożycia małżeńskiego.

POJĘCIE WINY

Wina rozkładu pożycia małżeńskiego z jednej strony stanowi naruszenie obowiązków małżeńskich wskazanych w ustawie lub też wynikających z zasad współżycia społecznego (element obiektywny winy), a z drugiej strony polega na nagannej (negatywnej) ocenie zachowania małżonka. Oba te elementy muszą wystąpić łącznie. 

W związku z tym za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego uznać należy małżonka, który swoim działeniem lub zaniechaniem, naruszył obowiązki małżeńskie, co zasługiwało na negatywną (naganną) ocenę, przyczyniając się w ten sposób do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego.

MOŻLIWE ROZSTRZYGNIĘCIA W PRZEDMIOCIE WINY

W wyroku orzekającym rozwód sąd może:

1. orzec o winie jednego lub obojga małżonków w rozkładzie pożycia małżeńskiego,
2. ustalić, że żaden z małżonków nie ponsi winy za rozkład pożycia małżeńskiego,
3. nie orzekać o winie małżonków w rozkładzie pożycia małżeńskiego (gdy małżonkowie o to zgodnie wniosą) – wówczas przyjmuje się, że nikt z małżonków nie ponosi winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego.

Zasygnalizować przy tym należy, że w wyroku rozwodowym sąd nie wymienia wszystkich powodów rozkładu pożycia małżeńskiego, a jedynie podaje w sentencji, czy rozkład pożycia jest zawiniony – a jeśli tak – to przez którego z małżonków bądź przez oboje z nich. 

Podkreślenia wymaga, że również niewłaściwa (naganna) reakcja skrzywdzonego małżonka na zachowanie współmałżonka naruszającego obowiązki małżeńskie może przyczynić się do rozkładu małżeństwa i przez to doprowadzić do przypisania współwiny.

Naruszenie obowiązków małżeńskich przez jednego z malżonków nie daje bowiem drugiemu małżonkowi podstawy do analogicznego zachowania. Małżonek niewinny nie może sam próbować sobie zrekompensować krzywdy kosztem drugiego małżonka.

Przyjmuje się jednak, że wyjątkowo niewłaściwa reakcja małżonka skrzywdzonego, jeśli nastąpiła bezpośrednio po wyrządzeniu krzywdy, może zostać uznana za usprawiedliwioną i niepoczytana za zawinioną współprzyczynę rozkładu małżeństwa.

MOŻLIWOŚĆ ZMIANY ZGODY NA ROZWÓD BEZ ORZEKANIA O WINIE

Raz wyrażona zgoda na orzeczenie rozwodu bez orzekania o winien w toku procesu może ulec zmianie. Jest to możliwe nie tylko do czasu wydania wyroku przez sąd I instancji, ale również w postępowaniu apelacyjnym.

PRZYKŁADY ZAWINIONYCH PRZYCZYN ROZKŁADU POŻYCIA

Jakkolwiek to zawsze zależy od okoliczności danej sprawy i wykluczony jest w tym zakresie automatyzm, to jednak w świetle orzecznictwa zapadłego w sprawach rodzinnych można uznać, że przykładami zawinionych przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego są następujące przypadki:

• zdrada (także z osobą tej samej płci),
• pozory zdrady (np. zamieszkanie przez  małżonka przez dłuższy okres czasu z inną osobą, nawet jeśli ostatecznie do niczego między nimi nie doszło),
• brak lojalności wobec współmałżonka,
• brak wzajemnej troski, nieudzielenie pomocy, porzucenie w potrzebie,
• znieważanie,
• ciężka obelga,
• przemoc fizyczna i psychiczna,
• odmowa współżycia,
• częste opuszczanie wraz z dzieckiem wspólnego domu i wyjazdy do rodziców nie spowodowane zachowaniem małżonka,
• zaniedbywanie rodziny,
• opuszczenie żony w zaawansowanej ciąży, odmowę jej wsparcia w trudnych chwilach, nieinteresowanie się porodem,
• przeznaczanie majątku wspólnego wyłącznie na własne potrzeby,
• nie przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny,
• brak współdziałania w prowadzeniu domu i wychowaniu dzieci,
• postawa egocentryczna,
• niechęć do podjęcia pracy zarobkowej pomimo istnienia takiej możliwości, o ile współmałżonek na niewłaściowść takiego zachowania zwrócił uwagę i domagał się jego zmiany,
• niewłaściwe zachowanie skierowane wobec osoby bliskiej dla współmałżonka (chodzi o więź rodzinną, ale również przyjacielską), chyba że chodzi o osobę, z którą współmałżonek nawiązał intymne pożycie,
• odmawianie środków utrzymania współmałżonkowi,
• nadmierna uległość wobec innych osób (np. rodziców), co uniemożliwia stworzenie własnej, odrębnej rodziny,
• ograniczanie kontaktów małżonka z rodziną.