Jak uniknąć odpowiedzialności za długi spółki z o.o.

W niniejszym artykule wyjaśniamy jak uniknąć odpowiedzialności za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w legalny sposób.

W poprzednim artykule przedstawiliśmy podstawy odpowiedzialności członków zarządu za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (link: https://maszprawo.edu.pl/odpowiedzialnosc-czlonkow-zarzadu-za-dlugi-spolki-z-ograniczona-odpowiedzialnoscia/). Mimochodem wspomniane zostało, że możliwe jest podjęcie działań skutkujących uchyleniem się od poniesienia takiej odpowiedzialności.

Jakie jednak dokładnie są przesłanki uniknięcia przez członków zarządu odpowiedzialności za długi spółki z o.o.? Wprost przewiduje je art. 299 § 2 k.s.h., ale warto również wziąć pod uwagę art. 233 k.s.h. oraz przepisy ustawy – Prawo upadłościowe.

 

Przesłanki uwolnienia się od odpowiedzialności

Zgodnie z art. 299 § 2 k.s.h. członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania spółki, jeżeli wykaże że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo
• niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo
• pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody

 

„Właściwy czas na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości” – czyli kiedy?

Treść przytoczonego powyżej przepisu pozwana stwierdzić, że kluczowym jest określenie „właściwego czasu” na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 maja 2009 roku (sygn. akt II CSK 661/18) podkreślił, że ustalenie, kiedy członkowie zarządu spółki powinni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, jest niezbędne dla oceny pozostałych przesłanek wyłączających odpowiedzialność z mocy art. 299 §2 k.s.h. na których opierają swoją obronę; ustalenie czasu właściwego jest o tyle istotne, że chwilę tę należy za każdym razem odnosić do stanu majątkowego spółki. Kodeks spółek handlowych nie wyjaśnia jednak jaki czas jest tym „właściwym” – w jego ustaleniu należy posiłkować się innymi ustawami.

Zgodnie z art. 10 Prawa upadłościowego upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Stan „niewypłacalności” definiuje zaś art. 11 przytoczonej ustawy. Zgodnie z nim dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych; domniemywa się, że utrata takiej zdolności jest wtedy, gdy opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Drugą podstawą określenia danego podmiotu jako „niewypłacalnego” jest sytuacja, w której dłużnik, będący osobą prawną albo tzw. ułomną osobą prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Obowiązek zaś zgłoszenia w ww. sytuacji wniosku o ogłoszenie upadłości wynika nie tylko z art. 299 §2 k.s.h., lecz również z art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego, który wyznacza termin do 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, na zgłoszenie stosownego wniosku.

Warto również podkreślić, że dla określenia „właściwego czasu” na zgłoszenie, sądy orzekające w sprawach dotyczących pociągnięcia członków zarządu do odpowiedzialności przytaczają również art. 233 k.s.h., z którego daje się wywieść obowiązek analogiczny do tego, przewidzianego przepisami Prawa upadłościowego:

Stosownie do art. 233 §1 k.s.h., jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowego oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki. Stan zagrożenia dla podmiotu, co do jego dalszej egzystencji, o którym mowa w tym przepisie, porównywalny jest z pojęciem niewypłacalności w rozumieniu art. 11 ustawy – Prawo upadłościowe. Za ten stan rzeczy odpowiada niewątpliwie zarząd spółki, bez względu na to, jaką wiedzą na ten temat posiadali wspólnicy spółki (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 kwietnia 2021 roku, I GSK 2830/18, LEX nr 3178732)

Kiedy zatem jest czas „właściwy” na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, który wykluczyłby odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością? Interpretacja orzecznictwa oraz ww. przepisów prowadzi do konkluzji, że musi być to moment, w którym zachodzą przesłanki wskazane w art. 11 Prawa upadłościowego ale kiedy spółka posiada jeszcze jakikolwiek majątek, bowiem:

przyjmuje się, że dla określenia ”właściwego czasu” dla wystąpienia o otwarcie postępowania układowego lub o ogłoszenie upadłości należy uwzględnić funkcje ochronne tych postępowań wobec wierzycieli. Nie może być to moment, w którym wniosek o upadłość musi być oddalony, bo majątek dłużnika nie wystarcza – w sposób oczywisty – nawet na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego (Wyrok Sądu Najwyższego  z dnia 6 maja 2009 roku, II CSK 661/08, LEX nr 511995)

 

Jak uniknąć odpowiedzialności za długi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?

Należy pamiętać, że z przepisów Kodeksu spółek handlowych wynika, iż zawinienie członka zarządu, związek przyczynowy, jak i szkoda objęte są domniemaniem w świetle regulacji odpowiedzialności członka zarządu (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 lipca 2020 roku, I AGa 66/19, LEX nr 3153276). Co za tym idzie – aby uniknąć odpowiedzialności należy owo domniemanie przełamać dowodząc okoliczności wymienionych w art. 299 §1 k.s.h.

W jaki sposób to uczynić? Na co zwrócić uwagę? Ponownie warto spojrzeć na stanowisko orzecznictwa w tej kwestii:

Uwolnienie się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki sprowadza się do wykazania należytej staranności w działaniu zmierzającym do wszczęcia postępowania upadłościowego w celu ochrony wierzycieli. Pełnienie funkcji członka zarządu jest bowiem co prawda funkcją dobrowolną, z której można zrezygnować w każdym czasie, ale przypisany jest jej zwiększony zakres odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności za skutki działań kierowanej spółki. Z tego względu przesłanka braku winy członka zarządu spółki kapitałowej powinna być oceniania według miary podwyższonej staranności oczekiwanej od osoby pełniącej funkcję organu osoby prawnej prowadzącej działalność gospodarczą (Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24 sierpnia 2019 roku, III AUa 453/19, LEX nr 2773351)

Reasumując: jeżeli zaszły przesłanki uzasadniające stwierdzenie że spółka z o.o. jest niewypłacalna (brak możliwości wykonywania wymagalnych zobowiązań przez przeszło 3 miesiące lub zobowiązania pieniężne przewyższające wartość majątku spółki, który to stan trwa ponad 24 miesiące), lecz pomimo upłynięcia 30 dni od zaistnienia tych przesłanek (art. 21 Prawa upadłościowego) wniosek o ogłoszenie upadłości nie został złożony, to jeśli członkowie zarządu spółki chcą się uwolnić od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, muszą wykazać że w okresie, w którym pełnili funkcje członka zarządu spółki – alternatywnie:

• nie było podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości i została przez nich w tym zakresie dochowana należyta staranność i tym samym nie ma związku przyczynowego między ich działaniem a ewentualną szkodą, jaką poniósł wierzyciel spółki;
• wierzyciel nie został pokrzywdzony mimo braku ww. wniosku;
• ewentualnie, że w rzeczywistości stan niewypłacalności nie zaistniał – że powstały pewne krótkotrwałe, przejściowe trudności płacenia długi, nie zaś trwałe zaleganie z płatnościami wynikającymi z braku majątku możliwego do zaspokojenia wierzycieli w jakiejkolwiek perspektywie czasowej (tak: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 grudnia 2020 roku, II FSJ 2077/18, LEX nr 3108999).

Jeśli w sytuacji niewypłacalności spółki z o.o., wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony we właściwym momencie, to członkowie zarządu spółki unikną odpowiedzialności za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Warto również nadmienić, że gdy wszczęta została egzekucja przez zarząd przymusowy lub przez sprzedaż przedsiębiorstwa na podstawie k.p.c., a obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia tej egzekucji, to w takiej sytuacji również członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności za jego niezłożenie (art. 299 § 4 k.s.h.).

 

Reprezentacja dłużnika w postępowaniu upadłościowym

Prawnicy kancelarii reprezentują spółki prawa handlowego w postępowaniach upadłościowych. Badając sytuację finansową spółki adwokaci pomagają ustalić kiedy przypada właściwy moment na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Kontakt z adwokatem od spraw upadłościowych możliwy jest od poniedziałku do piątku w godzinach od 9:00 do 17:00 pod numerem telefonu 790494135.

Szybki kontakt z kancelarią możliwy jest również za pośrednictwem formularza kontaktowego: